Билдәле шәхестәрҙең бала сағы

Әтәйем һуғыш инвалиды булғас, инәйем ирҙәр хеҙмәтен дә үҙ елкәһендә күтәрҙе. Утын ҡырҡыу, бесән сабыу кеүек эштәр беҙҙең өҫтә ине. Инәйем бик уңған һәм сая ҡатын булды. ҺикҺән йәшендә лә минең менән бергә бесән сабып йөрөнө. Әгәр кем дә булһа миндә аҙ-маҙ уңғанлыҡ сифатын күрә икән, быға бары тик инәйем генә ғәйепле: тимәк, күпмелер күләмдә уға оҡшағанмын.
Ҡайтҡан һайын мәктәпкә инмәй китмәйем. Үҙебеҙҙең ауыл малайҙары һәм ҡыҙҙары менән дә серебеҙ уртаҡ. Нимә тураһында һөйләшһәк тә, бер-беребеҙҙе аңлайбыҙ.
Ә бит уларҙы нимә генә ҡыҙыҡһындырмай! Ижад яңылыҡтары, тормош сәхифәләре, донъя хәлдәре, уҡыу-уҡымау мәсьәләләре, балалыҡ шуҡлыҡтары, иптәшлек, дуҫлыҡ мөнәсәбәттәре... Хатта ки ҡатмарлы мөхәббәт проблемалары ла ситтә ҡалмай.
Һәм был тәбиғи. Сөнки тап ошо мәлдә, йәғни мәктәптә уҡығанда, кешеләр тәү тапҡыр ғашиҡ булалар, үҙҙәренең беренсе мөхәббәттәрен табалар. Ә мин иһә...
Мин беренсе мөхәббәтем менән осрашыуҙы мәктәпкә ҡалдырманым. Теүәл генә әйтә алмайым, ике йәштә булдыммы икән, өстәме — уҡый-яҙа ла, һанай ҙа белмәй инем әле — тәҙрәнән үрелеп ҡарарға буйым еткәс тә, урамда уйнаған күрше ҡыҙға күҙем төштө. Төшөүен төштө, ә нисек осрашырға? Урамға сыға алмайым — ҡапҡа биген асырға буй етмәй. Ҡойма ярығы аша ғына ғишыҡ тотошоу эш түгел бит инде. Аҙаҡ барыбер әмәлен таптым: һөйөклөм янына ҡапҡа аҫтындағы ҡаҙҙар юлынан сығып тайҙым.
Ҡапҡа төбөндә тәүге мөхәббәтем менән нимә хаҡында һөйләшеүебеҙҙе хәтерләмәйем. Ул ваҡытта яҙа белмәүем арҡаһында, беҙҙең юмористик әҙәбиәтебеҙ күп нәмә юғалтты, минеңсә.
Бер аҙҙан башҡа ҡыҙҙарҙы осраттым. Баҡтиһәң, күрше-тирәлә күҙ төшөрлөк «йәнле ҡурсаҡтар» байтаҡ икән. Уларҙың барыһын да яратып сыҡтым. Мәктәпкә барғанда, урамыбыҙҙа мин һөймәгән бер ҡыҙ ҙа ҡалманы. Шуға күрә беренсе синыфта үҙем менән бергә уҡыған Түбән ос ҡыҙына ғашиҡ булдым. Быныһы инде етди мөхәббәт ине. Һөйөклөмә бер дәфтәр шиғыр яҙып бирҙем. Ләкин ул мөхәббәтемде аңламаны — асыуланып, шиғырҙарымды йыртып ырғытты.
Шунан бирле ҡатын-ҡыҙ затына арнап етди шиғыр яҙмайым. Аңламаҫтар тип ҡурҡам. Теге «аңланмаған» ғишыҡ утында янғандан һуң артабан мөхәббәт юлымда осраған бөтә ҡыҙҙарға ла шаян таҡмаҡтар ғына сығарҙым. Шулай итеп, юморисҡа әйләндем.
Мәктәптә уҡығанда байтаҡ һөнәргә өйрәндем: мандолинала, гармунда уйнарға, фотоға төшөрөргә, һүрәт яһарға, шиғыр, хикәйә яҙырға... Улай ғына түгел, беренсе повесть, поэма, драмаларым да ошо мәлдә тыуҙы. Хатта үҙ шиғырҙарыма көйҙәр ҙә сығарып ҡараным. Ә һүрәттәрем Берлин халыҡ-ара конкурсында ҡатнашты. Әҙәби әҫәрҙәрем район һәм республика матбуғатында баҫылды. Әллә нисәмә конкурста еңеүсе булдым. Остаздарым Фәрит Иҫәнғолов, Ибраһим Абдуллин, Марат Кәримов, Яҡуп Ҡолмой, Әсхәт Мирзаһитов, Мөкә-рәмә Садиҡова, Муса Сиражи һ. б. яҙыусылар миңә хаттар яҙып, кәңәштәр биреп торҙо.
Бала саҡта тыуған ауылым, Танып, Шүлейә йылғалары тураһында әллә күпме шиғыр яҙып ташлағанмын. Беҙҙең баҡса артынан ғына ағып ятҡан Шүлейә, ауылды сыҡҡас та, Таныпҡа барып ҡушыла. Таныпҡа ингәнсе, бала-саға Шүлейәлә йөҙөргә өйрәнә. Мин дә шулай иттем. Һәм Таныпта йөҙөп, оҫтарғас ҡына, Ағиҙелгә төштөм. Унан һуң инде ҙур йылғаларҙы, диңгеҙҙәрҙе буйланым.
Шулейәнең юлы оҙон —
Ашыға алға.
Диңгеҙгә барып етәм тип,
Аға ла аға.
Шүлейә кеүек, мин дә алға — үҙемдең ижад диңгеҙемә табан юл тоттом. Был юл мине Башҡорт дәүләт университетының филология факультетына алып килде.
Армиянан ҡайтҡас, Өфө урамында мөхәррир-сатирик Марат Кәримовты осраттым.
— Эшкә урынлаштыңмы әле? — тип һораны ул.
— Иртәгә университетҡа саҡырҙылар, — тинем. «Ҡыҙыл дипломлы» белгес булараҡ мине унда эшкә алмаҡсылар.
— Һин унда барма, — тине Марат ағай. — «Һәнәк»кә кил.
Ун дүрт йәштә сағымда уҡ тәүге фельетонымды журналда баҫтырып сығарған остазымдың «ҡотҡо»һона бирелеп, икенсе көндө «Һәнәк»кә килдем һәм... пенсияға сыҡҡансы унан китмәнем. Һуңғы утыҙ йылда баш мөхәррир булып ултырҙым, дөрөҫөрәге, саптым. «Һәнәк» — минең икенсе тыуған йортом. Сөнки ошонда сатирик булып тыуҙым.