Герпес

ГЕРПЕС

Герпес. Уның менән таныш бул­маған кеше юҡ­тыр ул. Күптәрегеҙ, моғайын, ғүмерен­дә бер генә тапҡыр бул­һа ла герпес менән осраш­ҡан­дыр. Уй­лап та бирмә­гән­дә, көтмә­гән­дә, ҡапыл ғына килә лә сыға шул ул... Шунан йөрөй­һөң ин­де йәмһеҙ булып. Иҫеңә төш­һә, берәй май һөртә­һең, төш­мә­һә – ҡала ин­де. Ә аҙна, ун көн тирә­һе бул­ғас, “саҡырыл­маған ҡунаҡ” әкрен­ләп бөтә.

Иренгә, танау эр­гәләренә, бит­кә герпестың сы­ғыуына беҙ әл­лә ни иғтибар биреп етмәйбеҙ. Ысын­лап та, ул сыға ла, әҙерәк ваҡыт үт­кәс, бөтә. Шуға күрә ниңә ҡайғырыр­ға, борсолор­ға?

Фән­дә герпестың 100-лә­гән төрөн билдәләй­ҙәр. Шулар­ҙың тәүге һигеҙе менән кеше зарар­ланыуы их­тимал. Ә иренгә, йөҙ­гә сыҡ­ҡаны ул – 1-се, иң ябай төрө. 2-се төрө ен­си ағзала була. Врачтар билдәләүен­сә, донъяла йәшәүсе бөтә кешеләр­ҙең 95 процентын­да герпестың 1-се, йә иһә 2-се төрө вирустары “йәшәй”.

Герпес вирусы ор­ганизмға нисек килеп элә­гә һуң? Ғәҙәт­тә ул кешегә бәләкәй саҡ­та, бик еңел юл таба. Мәҫәлән, ата-әсә баланы үпкән­дә. Йә бул­ма­һа уйын­сыҡ­тар, ҡашығаяҡ, һа­уа аша ла вирус элә­гә. Бөтә бәлә шун­да: ә­гәр бер тапҡыр ор­ганизмға инфекция ин­һә, унан ҡотолоу юҡ! Кеше үҙен яҡшы тойған­да, сәләмәт бул­ған­да герпес та “шым” була. Ә тап ор­ганизм йон­соған, хәл­һеҙ­ләнгән ваҡыт­та, им­мунитет ҡаҡшаған­да, ул “һә!” тигән­се килеп тә сыға! Ләкин уның сы­ғыуы тура­һын­да алдан һиҙем­ләр­гә лә мөмкин. Мәҫәлән, лабиаль герпес (иренгә сыҡ­ҡанын шулай тип атай­ҙар) сыға тор­ған урын баш­та әҙерәк әсетеңкерәп, сән­сеп тора, еңелсә ауырта. Тап шул ваҡыт­та герпесҡа ҡар­шы май­ҙар­ҙы ҡул­лан­ған­да, уның “эш­мәкәр­леген” туҡ­татып өлгөрә­һегеҙ. ә­гәр һуңла­һағыҙ, герпес сығасаҡ урын шешә, аҙаҡ ул ер­ҙә ваҡ, һыулы ҡыуыҡ­тар бар­лыҡ­ҡа килә. Унан һәр 3-4 сәғәт һайын махсус май һөртөп тороу талап ителә.

Герпесҡа май­ҙы бармаҡ менән түгел, ә мамыҡлы таяҡ­са яр­ҙамын­да һөртөр­гә кәрәк. Унан һуң ҡулды яҡшылап йыуыр­ға ла онотмағыҙ! Герпесҡа ҡағыл­ған ҡулы­ғыҙ менән күҙегеҙ­ҙе ыуала­һағыҙ, күҙ ҡабы­ғына тей­һәгеҙ күҙ­гә лә инфекция ин­дереү хәүефе бар!!! Керпек эр­гә­һен­дә, күҙ ҡабы­ғын­да һыулы ҡыуыҡ­тар­ҙың бар­лыҡ­ҡа килеүе вирус бар­лы­ғы хаҡын­да һөй­ләй. Тиҙ арала күҙ табибына барыу насар эҙемтәләр­ҙән, ауырыуҙың таралыуынан һаҡлап ҡалыр.

Һыулы ҡыуыҡ­тар һытылыр мәл дә етә. Һәм һыу менән бер­гә әл­лә күпме вирустар ҙа сыға! Был ауырыуҙың эр­гә­һен­дәге кешеләр өсөн иң зарар­лы осор. Әй­т­кән­дәй, ауырыу бөтөүгә ҡарай, герпестың урыны ҡутыр­лай баш­лай. Уны соҡоу, аҡ­тарыу тирене яралан­дыра, һәм, инфекция ин­һә, һауы­ғыу оҙаҡ­ҡа һуҙыла. Герпес, ғәҙ­ҙәт­тә, 1-2 аҙнанан һуң бөтә.

Герпес сыҡ­ҡан­да шоколад, сәтләүек­тәр, тәм-том ашауҙы сик­ләр­гә кәрәк. Был осор­ҙа лизин­ға бай аҙыҡ­тар: балыҡ, йогурт, сыр, ит ашау яҡшы булыр.

Алдан әй­теп үт­кәнебеҙсә, герпес вирусы бер тапҡыр ор­ганизмға ин­һә, уны бөтөрөп бул­май. Шуға күрә уның ҡабат­тан килеп сы­ғыуы тәбиғи. Ауырыған кешегә ни бары уны тыныс ҡабул итер­гә һәм гигиена талаптарын үтәр­гә кәрәк! Ә­гәр ин­де герпес йыш-йыш сыға икән (мәҫәлән, йылына хат­та алты тапҡыр!), ул осраҡ­та мотлаҡ табипҡа күренер­гә кәңәш ителә!

Г. ҒҮМӘРОВА әҙер­ләне.