Тәбиғәттән энергия алып

Файҙалы үләндәр­ҙе киптереп, ҡышҡылыҡҡа хуш еҫле сәй яһап, туғандар­ҙы һөйөндөрәйек. Бы­ның өсөн мәтрүшкә, йүкә сәскәһе, ҡарағат, сейә, ҡурай еләге, ҡайын, ер еләге япраҡ­тары, боланут үләнен йыйып, ышыҡ­та, ҡояш төшмәгән урында киптерергә кәрәк. Сәй итеп бешергәндә үлән ҡатнашмаһына киптерелгән еләктәр­ҙе лә ҡушып ебәрһәң, ҡышын, организм витаминдар­ға ҡытлыҡ кисергәндә, самауыр төбөндә генә ултырып, йәйгә әйләнеп ҡайтҡандай булырһың.

Мәтрүшкәне элек-электән дарыу ҙа, сәй итеп тә ҡулланғандар. Аскорбин кислота­һы­на бай бул­ған­лыҡ­тан нервы ауы­рыу­ҙарын дауалай. Ҡан баҫымы юға­ры бул­ғанда, атеросклероздан, һал­ҡын тейгәндә, баш ауыртҡанда, йоҡоһоҙлоҡ­тан яфаланған­да ла эсә­ләр. Теш һыҙлағанда мәтрүш­кәне сәйнәйҙәр.

Йүкә сәскәһе төнәтмәһе һалҡын тейгәндә, тын юлдары шешкәндә, гриптан, киҫкен бронхит­тан дауаланыу өсөн ҡулланалар. Тамаҡ шеш­кән­дә, ангина, ревматизм, төр­лө шеш­тәр яфалағанда ла файҙала­ныр­ға мөмкин.

Ҡарағат­тың йәш япраҡ­тары, еләге тире ауырыуҙарынан, һалҡын тейгәндә, бө­йөр­ҙә таш бул­ғанда, рев­ма­тизм­дан, быуындар ауыртыуынан шифалы. Ҡара ҡа­ра­ғат емеш­тәре һуты һәм шәкәр ҡу­шып яһал­ған сиробы яр­ҙа­мында тамаҡ­ҡа һал­ҡын тейеүҙе, үпкәләге ғыжылдау тауышын бөтө­рөргә, быума йүтәлгә ҡаршы көрәшергә була. Йөрәк системаһын нығыта. Яман шешкә, шә­кәр диабетына ҡаршы профилактик сара. Ҡарағат елә­ген­дәге С витамины әфлисун, лимондыҡына ҡара­ғанда дүрт тапҡыр­ға күберәк.

Сейә емеше, япрағы төрлө шифалы матдә­ләргә – витаминдар­ға, фермент­тар­ға, минераль тоҙ­ҙар­ға бай. Сейәнең емеше һәм һуты аҙ ҡанлы­лыҡ­тан, һыуыҡ тейҙе­реп сир­ләгәндә (тын алыу юлдары шеш­кән­дә) файҙалы. Сейә япрағынан әҙер­лән­гән ҡайнатма бауыр һәм үт ҡыуығы шеш­кәндә, эс киткәндә ҡулланыла. (Онотма: сейә емешенең һөйәгендә амигдалин исемле көслө ағыу бар).

Ҡурай еләге, япрағы В, К төр­көм­дәре һәм А, С, Е витаминдарына бай. Япрағы ла, еләге лә бер­ҙәй файҙалы. Бронхит­тан, бөйөр ауырт­ҡанда орга­низм­ға вирус, бактериялар менән көрәшергә яр­ҙам итә. Еләге ҡандағы шәкәр кимәлен төшөрөүгә булышлыҡ итә. Ә эс ҡатҡанда, бөйөр һәм үт ҡыуығы ауырығанда, быуындар­ға тоҙ ултыр­ғанда, аллергия бул­ғанда ҡурай еләген ҡулланыу килешмәй, тип киҫәтә табиптар. Еләктең һәм япраҡ­тың составындағы оксалат­тар тәндәге шыйыҡ­лыҡ­ты кристаллаштыра, ул ауырыуҙы “таш ултырыу” тиҙәр. Ҡурай еләге составында салицилат (тәбиғи аспирин) бар.

Ҡайын еләге, япрағы ҡан баҫы­мын, шәкәр күләмен төшөрә, бауыр ауыртыуын баҫа, ә эҫе һуҡҡанда ҡа­йын елә­генең емешен дә, япраҡ сә­йен дә файҙаланалар. Аҙ ҡанлылыҡ­тан яфа­лан­ған­дар­ға айырыуса ҡайын еләге ашар­ға кәрәк. Йод­ҡа, марга­нецҡа, цинкҡа бай. Составындағы салицил кислотаһы быуындар һыҙлауынан яр­ҙам итә. Шулай уҡ С витамины (айырыуса япрағында), фолий кислотаһы, каротин, эфир майҙары һәм башҡа биологик актив матдәләр бар.

Ер еләге организмды нығыта. Аскорбин кисло­таһына бай еләк авитаминоздан дауалай, аш­ҡаҙан-эсәк сис­тема­һы эшмәкәр­леген яҡшырта. Шулай ҙа аллергия менән яфаланыу­сылар­ға еләкте сама белеп ашар­ға кәрәк.

Боланут­ты (иван-чай) “урыҫ сәйе” тип тә йөрө­тәләр. Уның һаулыҡҡа файҙаһы күп: ҡан тамыр­ҙары нығыны­уына, ҡан яңыры­уына, тәндән ағыуҙы, радиацияны сыға­рыу­ға булышлыҡ итә, көс бирә. Яралар­ҙың бөтә­шеүенә яр­ҙам итә, эндокрин система­һы ауырыуҙарына ҡаршы тора, хат­та яман шештең барлыҡҡа киле­үен тотҡарлай. С витамины, каротин күп, тимер, никель, баҡыр, марганец һәм башҡа матдәләр ҡанға ыңғай тәьҫир яһай.
Йөрәге һау кешегә был төнәтмәне мунса инеп сыҡҡандан һуң эсергә мөмкин. Үлән дә дарыу, күпләп ҡулланһаң – ағыу. Шуға ла төнәтмәләр менән бик мауығыр­ға ярамай.

Зөбәржәт ЯҠУПОВА әҙерләне.

Фото: Рixabay.com