-2 °С
Болотло
Бөтә яңылыҡтар
Сәсмә әҫәрҙәр
3 Апрель 2020, 20:06
Балҡантау эйәһе (повесть)
(дауамы)Донъялағы иң шәп компьютерМалайҙарҙың ҡыуанысының сиге булманы. Ҡарале һин уны, тау аҫты донъяһы тигән булалар, ә компьютерҙар бында ла бар икән дәһә!
Уттары әллә ҡайҙан балҡып күренгән заман машиналары һәр береһенең күңелендә ниндәйҙер өмөт тә уятты, шул уҡ ваҡытта мәктәптән һуң, йәки дәрестән ҡасып уйнарға яратҡан уйындары менән осрашыуҙан шатлыҡ тойғоһон да тергеҙҙе.
- Ағай, ҡарале, бында бит мониторҙар иҫ киткес ҡеүәтле! Бөтә нәмә лә ап-асыҡ күренә, әйтерһең, Интернет селтәре лә түгел, ә тәҙрә һымаҡ! - Айбулаттың ғәжәпләнеүенең сиге булманы.
- Эйе шул! Әйҙә, бер туйғансы уйнап алайыҡ әле, ялҡытып та китте юл эҙләп йөрөп. - Салауат иң беренсе компьютерға барып ултырҙы.
- Һеҙ артыҡ ныҡ мауығып китмәгеҙ инде. Салауат, һин бит анау футболды уйнай башлаһаң, донъяңды онотаһың! - Хансура дуҫтарының Интернетҡа битараф түгеллеген яҡшы белә, шуға күрә уларҙың артыҡ ҡыуаныуынан хатта хәүефләнеп тә китте.
Ысынлап, та Интернет залындағы машиналар бик үҙенсәлекле булып сыҡты, улар уйын артынан уйын тәҡдим итте, яңынан яңы мәрәйҙәр, бүләктәр бирҙе. Хансура күҙ ҡыры менән генә Айбулаттың тәҙрәһенә күҙ һалды. Ҡараһа, кесе туған әллә ниндәй программалар йыйып, тау аҫтынан сығыу юлын эҙләй!
- Һин нимә эшләйһең ул, Айбулат?
- Мин хәҙер һеҙҙең икегеҙҙе лә таң ҡалдырасаҡмын.
- Нисек итеп?
- Нисек? Нисек? Хәҙер бына ошо машина беҙҙе үҙе үк Гөлнур өләсәйемдең өйөнә илтеп ҡуясаҡ!
- Һин нимә, Айбулат? Был бит компьютер! Салауат, ҡарале, Айбулат унда әллә ниҙәр эшләй! - Хансура ниҙер һиҙенде.
- Нимә эшләһен ул ботаник?! Берәй формула уйлап тапҡандыр! Әллә әсәйҙең кредитын ҡапларлыҡ аҡса эшләүсе машина таптыңмы, бәләкәс? - тип һораны Салауат һәм туғанына әйләнеп ҡарап, уны таныманы.
Малайҙарҙың күҙ алдында Айбулат ҡарт бабайға, һаҡаллы кешегә әйләнде.
- Әй, һиңә нимә булды??? Һин нимә эшләнең, Айбулат? - Салауат ҡустыһын мониторҙан тартып алырға тырышып ҡараны, әммә ул унда тамыр йәйгән кеүек ҡатып ҡалғайны һәм бөтөнләй аңлайышһыҙ телдә ниҙер һөйләнде.
- Был ни хәл? Хәҙер нимә эшләйбеҙ инде? - Хансураны ҡурҡыу солғап алды.
- Әйҙә икәүләп тартып ҡарайыҡ! Әллә ҡайҙан килеп индек бит ошонда! - Салауат ҡустыһын төрлөсә тартҡылап та ҡараны, әммә ул бер нәмә лә өндәшмәне һәм улар яғына әйләнеп тә ҡараманы. Киреһенсә, арбалған әҙәм кеүек, экранға нығыраҡ ҡапланды, ниндәйҙер аңлайышһыҙ телдә һүҙҙәр ысҡындырғыланы, шашып көлдө.
Малайҙар ергә ултырҙы. Улар хәлдең бындай боролош алырын көтмәгәйне. Нимә эшләргә?
- Ул, әйтерһең, бер вирус эләктергән компьютер һымаҡ, - тине Хансура.
- Ниндәй вирус, ти? Өйҙә лә шулай бит ул: өй эшенә берәй тема бирһәләр, шуны компьютерҙан ҡарай ҙа аҙаҡ сисеү юлдарын үҙе эҙләй башлай. Баш ҡатырғыс әҙәм! - Салауаттың ярһыуының сиге булманы. Ул тәрән уйға батты, йоҙроғо менән ерҙе төйөп алды. Шул саҡ ҡапыл кемдеңдер:
- Ул тиклем ныҡ һуҡма, ауырта ла инде, - тигән тауышы ҡолағына салынды. Малайҙар бер-береһенә ҡарашты. Ҡолаҡҡа салынғандыр, күрәһең, тип, яңынан әңгәмәләшеп киттеләр.
- Бала-саға! Бына хәҙер уның арҡаһында ҡайта алмай ултыр инде! Мин инде сығыр юлды табырбыҙ, тип уйлағайным! - Салауат йәнә ергә йоҙроҡлап бәреп алды. Баяғы тауыш йәнә ҡабатланды.
- Кем һуң был? - Хансура ҡарашын ергә төбәне. Унда үлән араһында бер малай ята, имеш!
- Һин кем? - тине үҫмерҙәр бер тауыштан.
- Мин? - Ергә һылашып тигәндәй ятҡан еренән тороп баҫты, - Мин Ербатыр булам.
- Ә һин бында нимә эшләйһең? - Салауат мыҡты кәүҙәле тиҫтерен күреп, уны баштан-аяҡ ҡарап сыҡты.
- Мин үҙ еремдә, ә бына һеҙ нимә эшләп йөрөйһөгөҙ бында? - Малайҙар ни әйтергә лә белмәне.
- Беҙ ни бында... Аҙашып килеп сыҡтыҡ! - тине Салауат.
- Аҙашып??? Юҡ, инде, егеттәр, һеҙ мине алдай алмаҫһығыҙ! Тау эсенә нисек аҙашып килеп инеп була ул? - Малай ҙа үҙен ҡыйыу тотто.
- Була. Беҙ башта бында инербеҙ тип уйламағайныҡ. Атлай торғас, тауға менге килеп китте... Шунан тау эсенә инге килде... Шунан... Бына беҙ бында... Аҙаштыҡ... - Хансура башын эйеп үк ебәрҙе.
- Нимә? Әллә беҙ һиңә оҡшамайбыҙмы? - Салауат сер бирмәҫкә тырышты.
- Оҡшамайбыҙмы әллә, тиһең. Бәлки, оҡшамайһығыҙҙыр! Ә ниңә әле миңә баштары әйләнгән кешеләр оҡшарға тейеш? - Ербатыр үҙен тағы ла ҡыйыуыраҡ тотто.
- Һиңә оҡшамайбыҙ, тип кенә беҙ бынан сығып китә алмайбыҙ шул! Етмәһә, хәҙер ҡустым да бында... - Салауат Айбулат яғына күҙ һалды. Ул хәҙер бөтөнләй йөҙ йәшлек ҡарт һымаҡ ине.
- Айбулат! Иҫһеҙ!!! Нимә эшләнең һин? - Малай ҡысҡырып ебәргәнен һиҙмәй ҙә ҡалды.
- Нимә эшләйһең, тиһеңме? Һуң, һеҙҙең кеүек Интернет арҡаһында хәтерен, аҡылын юйғандарҙың аңын, зиһенен бында көн дә килтереп түгәләр ул, - тине Ербатыр.
- Нимә? Аҡылын юйғандар? - Малайҙар был һүҙҙе ишетеп, аптырап китте.
- Эйе! Һеҙ ҙә шул Интернет менән мауығып, кешелек сифатын юғалтҡан малайҙар түгелме ни? Мин һеҙҙең ҡыланыштарығыҙға ҡарап, шундайҙарҙың бер төркөмө икән, тип уйлап торам.
- Туҡтале, дуҫҡай! Һин беҙгә әйт әле: беҙ ҡайҙа? - Салауат йәнә яҡ-яғына ҡаранды.
- Һеҙме? Һеҙ аң-зиһен сүплегендә! Ә миңә ошо Ҡаяның хужаһы, бәлки, уларҙан яңынан кеше яһап булыр, тип, ерҙә тәгәрәтеп уйнарға, ер эштәрен өйрәтергә ҡуша.
- Сүплектә? - Хансура Салауатттың еңенән тартып, Айбулат яғына ымланы. Ҡустыһы унда бөтөнләй сүгеп ҡалған бер бабайға әйләнгәйне, ә үҙе һаман Интернетта нимәлер соҡой, эҙләй.
- Тороп тор, һинең исемен кем? Мин Салауат булам. Был минең дуҫым - Хансура. Ана теге компьютерщик - минең ҡустым.
- Мин Ербатырмын, тип әйттем дә инде. Исемем шулай.
- Ә һин беҙгә ярҙам итә алаһыңмы? Ана, ҡустымды кире кеше ҡиәфәтенә ҡайтарайыҡ. - Салауат үтенесле ҡараш менән яңы танышына баҡты.
- Ой, ой! Уға ярҙам итеп булмаҫ ул! Бик ныҡ бирешкән бит. Ниңә ул шул тиклем компьютер менән мауыға һуң? - тип һораны Ербатыр.
- Ул мауыҡмай. Айбулат бик башлы малай! - тине Хансура.
- Эйе, эйе! Ҡустым бик уҡымышлы ул, тик бына ошо нәмә аша әллә ниндәй программа эҙләйем тине лә, эсенә инде лә китте. - Салауаттың тауышында үҙен ғәйепле тойоу тойғоһо ла бар ине.
- Миңә һеҙгә ярҙам итер өсөн уны, мониторҙан тартып алыр кәрәк! - тине Ербатыр.
- Тартып ала алһаҡ, һинән ярҙам һорап та тормаҫ инек. - Салауат тамам төшөнкөлөккә бирелде.
- Әйҙәгеҙ әле тағы ла тартып ҡарағыҙ, бәлки, берәй нәмә килеп сығыр? Салауат тегене-быны уйлағансы, Хансура барҙы ла Айбулатты мониторҙан тартып һөйрәй башланы. Әллә ниндәй шатырлаған тауыштар ишетелгәндәй итте.
- Салауат, нимә тик тораһың?! Әйҙә, компьютеры менән ҡуша ҡутарып алайыҡ! - тип тәҡдим итте Хансура.
- Әйҙә, һин дә ярҙам ит! - тип йәнә саҡырҙы Салауат Ербатырҙы.
- Мин бит унда инә алмайым! Компьютерҙан айырылып, бында сығып йөрөй башлаһа ғына уға ярҙам итә башлайым. Ә ҡустың йәбешкән!!!
Салауат Айбулатты тағы йән көсөнә тартты! Ҡапыл ҡая таштары аҡтарылып, Айбулат менән компьютеры бергә ергә барып төштө һәм йөҙ-ҡиәфәте күҙ алдында үҙгәрҙе. Ул элекке хәленә ҡайтты. Әммә ҡулдары компьютерҙан ысҡынмағайны әле.
- Ой, нимә булды ул? Мин ҡайҙа булдым, ағай?
- Ҡайҙа? Ҡайҙа, имеш? Айҙа!!! Ҡабат компьютерға яҡын килерһеңме икән? - Салауат берсә туғанының элекке ҡиәфәтенә ҡайтыуына шат ине, икенсенән, уға бер-икене ҡундырып та алғыһы килде. Әммә тыйылды. Ситтәр янында бер-берегеҙҙе ҡыйырһытмағыҙ, тип өйрәтәләр бит уларҙы өйҙә.
- Малайҙар,ҡарағыҙ әле! Был нимә ул? - Хансура ҡысҡырып уҡ ебәрҙе.
- Кешенең баш һөйәге? Мейеһе? - Салауат та туғанының ҡулындағы сәйер нәмәгә ҡарап, шаҡ ҡатты.
- Ой!!! Был нимә ул? - Айбулат тыпырсына башланы һәм ҡулы йәбешкән нәмәнән бармаҡтарын ысҡындырырға маташты.
- Берәй доға уҡы! Баяғы белә инең дәһә тау эсенә ингәндә! - тип өйрәтте Хансура.
- Яҡшылыҡ булһын атығыҙ!
Кеше булһын затығыҙ!
Яҡшынан баш тартмағыҙ!
Яманға юл ҡуймағыҙ! - Айбулат тиҙ-тиҙ генә ошо юлдарҙы ҡабатланы.
- Һин нимә? Был бит доға түгел! - Салауат берсә туғаны уҡыған шиғыр юлдарын танып ғәжәпләнһә, икенсенән, Айбулаттың ҡулынан баяғы баш һөйәгенең ҡабыҡ кеүек әрселеп төшөүен күреп, шаҡ ҡатты.
- Доға, ағай, доға! Беҙгә башҡорт теле уҡытыусыһы "Урал батыр” эпосы халҡыбыҙҙың Исламға тиклемге тормошонда Ҡөрьән кеүек урын биләгән һәм әлеге ваҡытта ла үҙенең фәлсәфәүи йөкмәткеһе йәһәтенән донъяла тиңе булмаған борон-борондан һаҡланып килгән ҡобайыры, уның һәр юлы доға кеүек тигәйне. Күрәһең бит - ул хаҡлы! - Айбулат, гүйә, таҙарынып, еңеләйеп киткәндәй хис итте үҙен.
- Эйе, был - мәктәп менән ятлаған эпостан өҙөк. Ҡарале һин уны, нисек тәьҫир итә икән, ә?! Ә мин доға уҡы, тип ҡурҡыштан ғына әйткәйнем, - тип көлөп ебәрҙе Хансура.
Малайҙар ҡосаҡлашты. Шунан ерҙә ятҡан баш һөйәгенә ҡараны. Улар, әйтерһең, был мәлдә бөтәһе лә бер үк уй уйлай ине.
Дауамы бар.
Лариса Абдуллина.
Читайте нас:
© 2008-2024 «Аманат» Республика балалар-үҫмерҙәр журналының сайты. Сайт Республиканского детско-юношеского журнала «Аманат». Ойоштороусылары: Башҡортостан Республикаһының Матбуғат һәм киң мәғлүмәт саралары буйынса агентлығы; Башҡортостан Республикаһының "Республика Башкортостан" нәшриәт йорто дәүләт унитар предприятиеһы. Учредители: Агентство по печати и средствам массовой информации Республики Башкортостан; Государственное унитарное предприятие Республики Башкортостан Издательский дом "Республика Башкортостан".
Телефон
8 (347) 246-31-05
Электрон почта
Адресы
450079, Республика Башкортостан, г. Уфа, ул. 50-летия Октября, 13, 7 этаж
Редакция
8 (347) 246-31-05
Ҡабул итеү бүлмәһе
8 (347) 246-31-05