Иң боронғо самауырҙың ҡорһағында - башҡорт тамғаһы

Рәсәйгә самауырҙы Петр I Голландиянан алып ҡайтҡан тигән легенда бар, ысынбарлыҡта иһә самауырҙар Петр батша үлгәндән һуң ярты быуат үткәс кенә күренә башлай. Рәсәйҙә тәүге самауыр Уралда эшләнә.

Рәсәйҙә самауырҙың тыуған ере тип Тула иҫәпләнә, әммә тарихи факттар беренселектең Суксунда булыуын раҫлай. 1740 йылғы документтарҙа Суксун заводында етештерелгән 16 фунд ауырлығындағы, ҡурғаш менән ялатылған еҙ самауыр тәү башлап иҫкә алына. Ә тарихсылар Тула самауыры тураһындағы тәүге хәбәрҙең тик 1746 йылда ғына барлыҡҡа килеүен раҫлай. Шул уҡ ваҡытта самауырҙарҙы етештереү бер юлы ике ерҙә башланған, тигән фекер ҙә йәшәй — Суксун һәм Тула заводтары Демидовтыҡы булған, ә Демидовтарға оҫталарҙы бер урындан икенсе урынға күсереү бер ни тормаған…

Әле 1728 йылда уҡ Сенаттың махсус указы менән Урал заводтарына еҙ ҡашаяҡ етештереүҙе юлға һалыу тураһында күрһәтмә бирелә, уға ярашлы Суксун заводтарында еҙ ҡашаяҡ, аҙағыраҡ самауырҙар ҙа етештерелә башлай.

Хатта Суксунда нәфис тотҡалары антик амфора кеүегерәк итеп өҫкә табан йүнәлтелеп эшләнгән үҙенсәлекле формалағы самауыр барлыҡҡа килә. Самауыр Суксундың фирма билдәһенә һәм символына әйләнә.

XIX быуат башында заводта һәм урындағы ваҡ һөнөрселәр тарафынан йылына 60 000-гә тиклем самауыр етештерелә.

Согласно исследованиям российского культуролога и лауреата премии Правительства Российской Федерации в области культуры Алексея Иванова, самовар в России появился вовсе не в Туле, как это принято считать, а в Иргинских заводах через башкир.

Вот, что он пишет по данному поводу, в своей книге «Вилы»: «На заводах Татищев учредил "вольницу": дозволил собирать рабочие отряды и ходить в набеги на башкир. Разрешалось отпускать в "вольницу" до четверти мастеровых, а на двух Юговских казённых заводах и на двух Иргинских заводах купцов Осокиных можно было посылать на войну вообще всех рабочих. Рабочие были рады отдохнуть от своих домен, подраться в охотку и добыть какой трофей.
Так на Иргинские заводы попал один удивительный прибор. Рабочие отняли его у башкир, башкиры – у казахов, казахи – у джунгар, джунгары – у китайцев.
Родион Набатов, управитель Иргинских заводов, которые производили медную посуду, покумекал-покумекал и придумал, как наладить производство этой полезной штуки. "Штуку" назвали самоваром...
И русский самовар переехал с Иргины на Суксун, от Осокиных к Демидовым, а с Урала – в Тулу. Но самый старый самовар России на пузе имеет клеймо: "Иргинский завод, 1741 год"».